Cemal Reşit Rey Kimdir hayatı besteleri

sesli evrensel müzik tekniğiyle Türk müzik geleneğini birleştiren bestecilerimizdendir.

Valilik, İçişleri Bakanlığı, Edebiyat öğretmenliği yapan H.Nazım imzasıyla şiirleri, çevirileri yayınlanmış olan Ah­met Resifin oğludur. Kudüs’te doğdu.

Ahmet Reşit, Babıali Baskını adı verilen siyasal olayın ardından, aile­siyle Paris’e yer­leşmiş, Mahmut Şevket Paşa’nın öldürülmesinden sorumlu tutularak gıyabında ölüme mahkûm edilmiş­ti. Cemal Reşit bu dönemde Pa­ris’te başladığı müzik öğrenimini Cenevre Konservatuarı’nda sür­dürdü. 1919’da Paris’e dönerek aralarında G.Faur’nin de bulunduğu ünlü müzik adamların­dan ders gördü. 1923’te İstanbul’ da Darülelhan adını taşıyan konservatuarın kompozisyon ve piyano öğretmenliğine getirildiğinde 19 yaşındaydı, öğretim görevini he­men bütün yaşamı boyunca sürdürdü; 1985’te Mimar Sinan Üniversitesi Devlet Konservatuarı profesörlüğüne atandı. Kurucusu olduğu İstanbul Şe­hir Orkestrası’nı 1970’e kadar yönetti.

Cumhuriyet döneminde Necil Kâ­zım Akses, Hasan Ferit Alnar, Ulvi Cemal Erkin ve Adnan Saygun ile birlikte, “Türk Beşleri” diye anılan çağdaş besteciler grubu içinde “yer aldı. Yapıtlarında yer yer fransız izle­nimcilerinden etkilendi. Türk halk mü­ziğini evrensel müziğin yapı özellikleri içinde yorumlayan ürünler verdi. Aynı anlayışla yer yer klasik Türk müziğin­den de yararlandı.

1930’larda İstanbul Şehir Tiyatrosu’nun sahnelediği operetleriyle yay­gın ün sağladı. Metinlerini ağa­beyi Ekrem Reşit Rey’in yazdığı bu yapıtların en ün­lüsü Lüküs Ha­yat’tır.

İlk kez 1931′ de Paris’te yo­rumlanan Ens­tantaneleri beş İstanbul izlenimi­ni orkestra aracı­lığıyla yansıtır. Bu  izlenimler şunlardır: Balık­çılar Ağları Çe­kiyor, Amâ Di­lenci    Kadın, Eyüp Güvercin­leri, Boş Cami İçi, Bayram. 1950’de Paris’ te yorumlanan Çağrılış adlı yapıtı eski bir masalın konusundan esinlenmiştir. 1953’te gene Paris’te ilk kez yorum­lanan Fatih senfonik şiiri, İstanbul’un fethini büyük bir komutanın askeri ba­şarısı olduğu kadar hoşgörülü bir yö­netim ve çağ kapayıp çağ açan bir kültür hareketi olarak yorumlar. Beste­cinin 1935’te Viyana’da yorumlanan Bir İstanbul Türküsü Üzerine Çeşitlemeleri bir piyano konçertosu sayı­labilecek yapısı içinde 21 çeşitle­meden oluşur.

Çok sesli çağdaş Türk sanat müzi­ğinin kurucusu sayılan Cemal Reşit Rey 1942’de Ekrem Resifin libretto­suna dayanarak Çelebi Operası’nı bestelemiştir. Konusu Lale Devri’nde geçen bu opera sarayda görevli Kü­çük Müezzin Mehmet Efendi’nin ger­çek yaşamından esinlenmiştir. Yapıtta Osmanlı bestecisinin Şehnaz Buselik bestesi ile birlikte klasik Türk müzi­ğinin türlü izleri yansır.

Cemal Reşit Rey’in öteki müzikli sahne yapıtları şunlardır:

Operalar: Faire sans dire (1 per­de: libretto Ekrem Reşit Rey, Alfred de Musset’ten esinleniş, 1920), Jean Marek (3 perde, 4 tablo: libretto Xav-ier Formentin, 1920), Sultan Cem (5 perde, 12 tablo: libretto E.R. Rey, 1922-23), L’Enchantement (2 perde: libretto E.R. Rey, Madame Roussel Despierre’in senaryosu üzerine, 1924), Zeybek (3 perde: libretto E.R. Rey, 1926), Köyde Bir Facia (1 perde: libretto E.R.Rey, 1929).

Operetler: Le petit chaperos rouge (2 tablo: libretto E.R.Rey, 1920), Üç Saat (3 perde: libretto E.R.Rey, İstanbul Şehir Tiyatrosu 1932), Deli Dolu (3 perde: libretto E.R.Rey, İstan­bul Şehir Tiyatrosu 1934), Saz Caz (3 perde: libretto E.R.Rey, İstanbul Şehir Tiyatrosu 1935), Maskara (3 perde: libretto E.R.Rey, İstanbul Şehir Tiyat­rosu 1936), Hava Clva (3 perde: lib­retto E.R.Rey, İstanbul Yeni Ses Tiyatrosu’nda Erol Günaydın ile birlikte, Yaygara 70 (libretto: E.R.Rey, Dormen Tiyatrosu’nda 1969/70 sezonu), Uy! Balon Dünya (libretto E.R.Rey, Dormen Tiyatrosu’nda 1970-71 sezo­nu), Bir İstanbul Masalı (libretto E.R­.Rey, Dormen Tiyatrosu’nda 1971-72 sezonu).

Revü – musical’ler: Adalar Revüsü

(libretto E.R.Rey, ilk oynanışı 1934), Alabanda (libretto E.R.Rey, ilk oy­nanış: Tepebaşı Yazlık Bahçesi 1941), Aldırma (libretto E.R.Rey, ilk oynanış: İstanbul Operet Tiyatrosu 1942).

Radyo için müzikli skeç: Benli Hürmüz (libretto Reşat Ekrem Koçu)

Sahne müzikleri: öz Yurt (Prolog müziği, eser: Faruk Nafiz Çamlıbel, İstanbul Belediye Konservatuvarı kon­serleri, bestecinin yönetiminde, solist Leylâ Gencer, 1933), Shakespeare: Macbeth (İstanbul Şehir Tiyatrosu 1934), Aysel filmine müzik, yönetim: Muhsin Ertuğrul (1934), Shakespeare: Kral Lear (İstanbul Şehir Tiyatrosu 1936), Shakespeare Hamlet (İstanbul Şehir Tiyatrosu 1936).