havagazı, taşkömürünün yüksek sıcaklıkta, havasız ortamda ısıtılarak bozundurulmasıyla elde edilen ve temel olarak hidrojen, metan ve karbon monoksitten oluşan yakıt gazı. Kimi zaman sıcak kok kömürüyle tepkimeye girip gazın verimini artırması için ortama su buharı da eklenir. Bu bozunma sonucunda havagazının yanı sıra yan ürün olarak kömür katranı ve kok kömürü de elde edilir. Eskiden kullanılan bu sistem günümüzde kullanılmamaktadır.

İstanbul’da, Rumeli Yakası’na gaz üretmek için 1887’de Yedikule Havagazı Fabrikası (Yedikule Gazhanesi), Anadolu Yakası içinse 1891’de Kadıköy’de Kurbağalıdere Havagazı Fabrikası kuruldu.

Bu fabrikalar ile onlara bağlı havagazı şebekesi, 1945 yılında İETT tarafından devralındı. İstanbul’da havagazı üretimi Haziran 1993’te belediye kararıyla durduruluncaya kadar devam etti.

Havagazı fabrikaları, genellikle sanayi devriminin ilk yıllarının mimarisini yansıttılar. Türkiye için bu, 19.yy’ın son yılları ile 20.yy’ın başlarına denk geliyordu. Kıymetli mimari örnekleri olan bu fabrikalardan Ankara’daki Maltepe Havagazı Fabrikası’nın 14 Haziran 2006’da yıkılması, mimarlar odasının karşı çıkmasına rağmen gerçekleşti. İzmir’de, inşaatına 1862 yılında Fransız Laidloux&Fils şirketince başlanan ve 1902 yılından itibaren şehrin havagazı ile aydınlatma sisteminin temelini oluşturan Alsancak’taki havagazı fabrikası ise 2007-2008’de İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından restore ettirilerek kültür merkezine dönüştürüldü.