HELYUM SOLUYANLARIN SESİ NEDEN TUHAF ÇIKAR?

Televizyonda, özellikle Beyaz Show’da, helyum soluyanla­rın seslerinin tuhaf, komik bir şekilde ince çıktığını defalarca iz­lemişizdir. İnsanlar bu duruma ilk olarak, suyun 70 m. altında otuz gün geçirip dünya rekoru kıran Deniz Binbaşı Scott’u kut­lamak için onu Beyaz Saray’dan arayan Başkan Lyndon John- son’la telefon görüşmelerinde şahit olmuştur. Binbaşı Carpen- ter o esnada vurgun ihtimaline karşı vücudunda oluşabilecek nitrojeni yok etmek için bir basınç odasında helyumla zengin­leştirilmiş hava solumaktadır. Beyaz Saray’dan basınç odasına bağlanılarak yapılan canlı telefon bağlantısında tüm ABD şaş­kınlık içinde kalır. Milli kahraman Binbaşı Carpenter’in sesi, çizgi filmlerdeki Miki Fare gibi çıkmaktadır. O anda kimsenin aklına helyumun sesi bu derece deforme edebileceği gelmez.

Bu durum, sesin helyum içinde daha hızlı hareket etme­sinden kaynaklanır. Bunun sebebi de gazlar içindeki sesin hı­zının, gazın yoğunluğuyla ters orantılı olmasıdır (aslında, ka- reköküyle ters orantılıdır). Helyum da havadan çok daha az yoğun bir gaz olmasından dolayı (uçan balonları düşünün), helyum içinde sesin şişli escort hızı havadakine göre birkaç kat daha faz­ladır. Ses tellerini hava yerine helyumun titreştirmesi ve sesin helyum içinde daha hızlı ilerlemesi nedeniyle, insan sesi daha
tiz bir şekilde çıkar. Zaten, alınan helyum, tekrar verildikten sonra bu ses incelmesi hemen etkisini kaybeder.

Benzer şekilde, yine inert* ve zehirsiz olan SF₆* gazının solunması durumunda ise, bu kez bu gazın havadan yaklaşık altı kat daha yoğun olması ve bu nedenle sesin SF₆ içinde ha- vadakinden çok daha yavaş ilerlemesinden dolayı insan sesi kalın çıkar.

Merak edip deneyenlerin sonrasında bu gazın ciğerlerde kalmasını önlemek için muhakkak derin derin nefes alıp ver­meleri gerekir. Aslında, bu gazları soluyup tuhaf sesler çıkara­rak eğlenenlerin sağlıkları tehdit altındadır; çünkü havadan daha ağır gazlar, solunduklarında ciğerlerin diplerine yerleş­tiklerinden dolayı çıkarılması zordur ve kalıcı solunum zorluğu yaratabilir. Unutmayın, CO2 de zehirli değildir ama oksijen ye­rine başka bir gaz solumak, zehirli olmasa da bu kez oksijen­sizlikten dolayı rahatsız olmanıza neden olabilir.