BOZUK PARALARIN KENARLARI NEDEN TIRTIKLIDIR?

Lidyalılar zamanında icat edilen para, ister madeni ister banknot olsun, insan hayatına damgasını vuran en önemli sembollerden biridir. Kâğıt icat edilene dek altın, gümüş vb. kıymetli metallerden yapılan bozuk paralar kullanılırdı. O dö­nemlerin üçkâğıtçıları bu paraları kenarlarından kazıyarak, çok miktarda olmasa da, değerli madenleri biriktirir, parayı da tek­rar kullanırlardı. Eski paraların tam yuvarlak olmamasının ne­deni de budur. Tabii bu paraları tüccarlar kabul etmiyor ve hal­kın elinde kalıyordu. Bu sorunu çözmek için bozuk paraların kenarları tırtıllı yapılmaya başlandı. Bu tırtıllar sayesinde, pa­ranın kenarının kazındığı hemen belli oluyordu ve kenarı ka­zınmış parayı kimse almıyordu. Bu âdet, günümüze kadar de­vam etti. Artık içinde değerli bir maden bulunmamasına rağmen, bozuk paralarımızın kenarlarında ya tırtıl ya da bir yazı vardır.

Paranın kısa bir tarihini geçecek olursak;

İlk bozuk para, M.Ö. 7. yüzyılda Anadolu medeniyetlerin­den Lidyalılar tarafından basıldı.

Dünyanın ilk büyük darphanesi Fatih Sultan Mehmet tara­fından İstanbul Simkeşhane’de kuruldu.

M.Ö. 118’de deri para kullanan Çinliler, M.S. 806’da ilk kâğıt parayı yaptılar.

Batıda kâğıt paraların basılıp kullanılması 17. yüzyılın sonlarına rastlar.

İlk kâğıt paranın 169O’lı yıllarda ABD’nde Massachusetts Hükümeti, İngiltere’de ise ‘Goldsmith’ler tarafından basıldığı ve dolaşıma çıkarıldığı, 1694 yılında İngiliz Merkez Bankası ve daha sonra diğer ülke merkez bankalarının kurulmasıyla da yaygınlaştığı görülür.

Osmanlı İmparatorluğunda ilk kâğıt paralar idari, sosyal ve yasal reformların gündeme geldiği Tanzimat Döneminde tedavüle çıkarılır. İlk OsmanlI Banknotları Abdülmecit tarafın­dan 1840’da “Kaime-i Nakdıye-i Mutebere” adıyla, bugünkü dille “Para Yerine Geçen Kâğıt”, bir anlamda para olmaktan çok faiz getirili borç senedi veya hazine bonosu niteliğinde düzenlendi. Matbaada basılmayan ve elle yapılan bu parala­rın her birine resmî mühür vurulurdu. Osmanlı Yönetimi, 1842’den itibaren de matbaada para basmaya başladı