Mangallar günümüzde de et, köfte mısır, kes­tane, balık hazırlamak için evlerde ya da satıcılarca kullanılan özel pişrime alaetleridir.. Evlerde konaklarda mangallar kahve, çay hazırlamakta da kullanılır, tiryakilerin cezvesi, demliği mangalın yanında durur­du (mangalda pişirilen kahve daha lezzetli olurdu).

Eskiden Mangal Anadolu’da evlerde, konak ve saraylarda ısınma aracı olarak tombak, pi­rinç, bakır, tunç ya da saçtan yapılmış, dik­dörtgen, oval ya da yuvarlak formlarda mangallar yaygın biçimde kullanılmıştır. Bunlar düz, yarım küre ya da koni biçimin­de kapaklıdır. Özellikle konaklarda ve sa­raylarda çok ince işlemeli, değerli man­gallar vardı. Tekkelerde, dergâhlarda, zaviyelerde de tarikatlara göre değişik motifler ve yazılarla süslenmiş örnekleri bulunuyordu. Anadolu’nun çeşitli etno­grafya müzelerinde sergilenen bu man­gallar arasında, özellikle G.-D. Anadolu’ da artuklu bölgesinde yapılmış tunç man­gallar dikkati çeker. Bunlar döküm tekni­ğinde yapılmış, ajur tekniğinde bezenmiş­tir, ejder motifli örnekleri de vardır. Kahire Harari koleksiyonundaki dikdörtgen biçi­mindeki tunç mangalın kenarlarını oluş­turan plakalarda aslanla ejder savaşımı motifi yer alır. Ayrı parçalar halinde dökü­lüp iri başlı perçinlerle mangalın köşele­rindeki masif bölümlere tutturulan plaka­ların üst kenarların karşılıklı duran iki ej­der figürü işlenmiştir.

Bu figürler Selçuklu döneminde özellikle Irak, Suriye ve Ana­dolu’da sıkça kullanılmıştır. Sivri külahlı, badem gözlü, başları ve bedenleri yılan pulu desenli bu ejder figürleri özellikle ar­tuklu bölgesinde yaygın olduğundan (Ciz­re Ulu camisi kapı tokmakları), Harari ko­leksiyonundaki mangalın da bu bölgeden olduğu sanılmaktadır (Grenoble müze-si’nde ve Baltimore Walters art gallery’de de ajurlu tunç mangal kenarları vardır). Topkapı sarayı müzesi’nde tombaktan ya­pılmış, kapakları ve gövdeleri zengin süslemeli yuvarlak ya da oval mangallar ser­gilenmektedir. Bunların, ayrıca, ahşap üzerine bakır kaplamalı, ayaklı tepsileri bulunmaktadır.

 

Mangal kelimesinin değişik anlamları vardır.Bunlar sırasıyla

1. İçine kor ko­nulan, ısınmaya ya da yemek pişirmeye yarayan, bakırdan ya da pirinçten, üstü açık ve ayaklı kap. (Bk. ansikl. böl.)

2. Mangal kedisi gibi, tembel, oturduğu yer­den kalkmak bilmeyen, uyuşuk kimseler için kullanılır. || Mangalda kül bırakmamak, başaramayacağı şeyleri çalım satarak söylemek, yüksekten atmak: Söze gelin­ce mangalda kül bırakmaz. —Balıkç. Geceleri balıkları çekmek için bir sırığın ucuna takılarak teknenin ön kesi­minden denize doğru uzatılan, içinde ateş yakılabilen herhangi bir araç. || Bu araçla yapılan balık avı.

—El sant. Boyama ve yıkama işleminden sonra yazmaların kurutulmak üzere seril­diği, altında mangal yanan dört ayaklı tah­ta alet. (Kurutma işlemi, genellikle açık ha­vada yapılır. Yazmaları açık havada kurut­ma olanağı yoksa mangal kullanılır.)

—Ev eşy. Mangal tepsisi ya da tablası, kül ve kıvılcımların çevreye yayılmasını önle­mek için mangal altına konan tepsi ya da tabla.